DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWA MARII Z JAROCIŃSKICH KLENIEWSKIEJ
Maria z Jarocińskich urodziła się 29 czerwca 1862 roku w Niedźwiedzickiej Woli w ziemi łęczyńsko-sieradzkiej. Wśród jej przodków znajdowali się żołnierze wojsk koronnych, Księstwa Warszawskiego i uczestnicy zrywów niepodległościowych. W insurekcji styczniowej walczyli dwaj wujowie Marii, powstańców wspierali również jej rodzice – Józef i Teodora z Jarocińskich, którzy urządzili we dworze punkt przerzutowy, opiekowali się także rannymi. W jej rodzinnej miejscowości kultywowano pamięć o powstaniu styczniowym, przekazując historię w postaci mówionych wspomnień i opowiadań.
Duży wpływ na kształtowanie się charakteru Marii Kleniewskiej mieli jej najbliżsi. Z jednej strony matka – osoba głęboko religijna, wszechstronnie wykształcona, dbająca o gruntowne wykształcenie dzieci, z drugiej – w większym stopniu – babka Eufrozyna z Dąmbskich, działaczka społeczna, opiekunka wiejskiej biedoty. Zdobywane wówczas doświadczenia wpłynęły na dorosłe, niezwykle czynne, pełne pasji życie Marii.
Maria Kleniewska
W latach 1876-1879 Maria kształciła się na krakowskiej pensji urszulanek, we wrocławskim klasztorze.
W październiku 1879 roku w Krakowie jako siedemnastoletnia już panna, poznała 34-letniego ziemianina z Lubelszczyzny, właściciela dóbr kluczkowickich w powiecie puławskim, Jana Kleniewskiego.
20 stycznia 1880 roku odbył się ślub Kleniewskich. Po podróży poślubnej, ciągnącej się przez Australię, Włochy, Egipt i Rumunię, w pierwszych dniach marca przyjechali do Kluczkowic.
Młode małżeństwo podejmowało różnorodne działania społeczne. Inicjatorką większości przedsięwzięć była Maria, szczególne miejsce w jej poczynaniach zajmowała wielokierunkowa praca oświatowa.
Wkrótce po ślubie zaczęła nawiązywać relacje z okoliczną ludnością chłopską, tak jak kiedyś z babką, odwiedzała chorych i wiejską biedotę, udzielała rad dotyczących porządku, higieny i opieki nad dziećmi. Około 1884 roku rozpoczęła tajną naukę dzieci folwarcznych. W roku 1886 zorganizowano pierwszą w majątku ochronkę, która pełniła również rolę tajemnej szkoły elementarnej.
Z czasem tajne szkółki zorganizowano w większości z dziesięciu folwarków wchodzących w skład kluczkowickich dóbr, w kilku powstały ludowe biblioteki. Nielegalną naukę prowadziła Maria Kleniewska, jej dzieci oraz opłacane przez dwór nauczycielki. Oprócz tego w majątku istniała niejawna szkółka, w której uczyły się córki oficjalistów folwarcznych i wiejskich organistów. Według zapisów Marii Kleniewskiej od 1905 roku w szkołach zawodowych, ochronkach, przedszkolach i żłobkach żywiono i kształcono ponad 740 osób.
Około 1890 roku Kleniewska założyła w Kluczkowicach szwalnię. Chciała nie tylko nauczać zawodu, lecz również przygotowywać młode kobiety do pracy w gospodarstwie domowym.
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych XIX w. powstał we Wrzelowcu pierwszy warsztat koszykarski, następny – około 1904 roku w Brzozowej, przy cukrowni „Zagłoba”. Materiału do wykonywanych koszy i mebli dostarczały założone przez Kleniewskich plantacje wikliny.
Zdolniejsze dzieci Kleniewska kształciła dalej, by po powrocie ze szkół i wyższych kursów były jej pomocą a nabytą wiedzę szerzyły w rodzinnych stronach. Poza szerzeniem oświaty w środowisku włościańskim, Kleniewska zajmowała się również szeroką pracą edukacyjną wśród młodych ziemianek.
W roku 1896 odbył się pierwszy dwumiesięczny kurs społeczno-gospodarczy zainicjowany przez Marię Kleniewską. Przeznaczony był dla dziewcząt wywodzących się głównie ze środowiska ziemiańskiego. W ramach szkolenia uczono przetwórstwa owocowego, odbywały się praktyki w kuchni, spiżarni, pralni, mleczarni, apteczce, ambulatorium oraz założonym przez Kleniewskich szpitaliku.
Prowadzona działalność oświatowa i patriotyczna nie mogła ujść uwadze Rosjan. Z nakazu gubernatora lubelskiego ochrony zostały zamknięte, poza tym nałożono na Kleniewskiego karę pieniężną, zaś Kleniewską zmuszono do podpisania zobowiązania, że zlikwiduje wszystkie niejawne placówki edukacyjne.
Kleniewscy nie zaprzestali jednak swojej działalności. W miejsce zamkniętych ochron i szkółek powstały nowe, a kiedy pojawiły się możliwości legalnego szerzenia wiedzy, stanęli w pierwszym rzędzie oświatowców.
Jednym z pierwszych posunięć Kleniewskich było zorganizowanie w roku 1905 w Kluczkowicach szkoły na poziomie gimnazjum. Kolejną oświatową inicjatywą zrealizowaną przy współudziale Kleniewskich było koło Polskiej Macierzy Szkolnej w Opolu Lubelskim.
Aktywność oświatowa Marii Kleniewskiej nie ograniczała się jedynie do terenu lubelskiej Opolszczyzny. Przede wszystkim uczestniczyła w pracach zawiązanej w roku 1898 Sekcji Przemysłu i Handlu Ludowego przy Towarzystwie Popierania Przemysłu i Handlu w Warszawie. Kleniewska pełniła okresowo obowiązki wiceprezesa Sekcji, zajmowała się także działalnością popularyzatorską.
W oparciu o doświadczenia z Kluczkowic, a następnie pracę społeczną na forum ogólnopolskim podjęła się stworzenia stowarzyszenia ziemianek. Początkowo było to „Koło Pracy Kobiecej” utworzone w 1895 roku. Z czasem, kiedy liczba uczestniczek wzrastała w obawie przed dekonspiracją przeniesiono spotkania do Warszawy. W 1902 roku powołano Delegację Koła Gospodyń Wiejskich, które z czasem przekształciło się w Zjednoczone Koło Ziemianek. Jednym z przedsięwzięć oświatowych Koła było zorganizowanie legalnej szkoły gospodarczo-rolniczej dla wiejskich dziewcząt w Mirosławcach oraz następnych szkół w kolejnych latach działalności. Koła ziemianek powołały również jedenastomiesięczną Szkołę Żeńską Gospodarstwa Kobiecego w Nałęczowie.
W 1905 roku Maria Kleniewska stworzyła w Kluczkowicach seminarium ochroniarskie, które było przeznaczone dla wyróżniających się uczennic z kluczkowickich szwalni.
W maju 1913 roku odbył się w Krakowie Zjazd Kobiet Polskich, zwołany m.in. przez Marię Kleniewską. Jego efektem było utworzenie Biura Porady dla Polek „Gościna”, którego zadanie było udzielanie wskazówek w sprawach ekonomicznych, społecznych i wychowawczych, gromadzeni różnych programów ustaw oraz pomoc w zawiązywaniu stowarzyszeń.
Podczas wojny Kleniewscy pozostali w Kluczkowicach. W czerwcu 1918 roku przekazali majątek synowi Przemysławowi a sami przenieśli się do Zagłoby.
W czasie wojny polsko – bolszewickiej w latach 1919-1920 Maria pracowała w warszawskim Komitecie Obywatelskim Obrony Narodowej. Włączała się również w działalność komitetu Ochrony Śląska.
Latem 1925 roku w Dratowie zostało zawiązane Bractwo Pielgrzymstwa Polskiego. Zgodnie ze statusem opracowanym przez Kleniewską do Bractwa mogły należeć Polki – katoliczki, które ukończyły 18 lat. W roku 1930 została założona fundacja „Służba narodowa” finansująca działalność Bractwa.
W 1944 roku Maria wraz z córką Haliną i jej mężem przenieśli się do Kazimierza Dolnego. W czerwcu 1945 roku przekazała Dratów z przeznaczeniem na „Małe Seminarium Ognisk Domowych Nowego Wychowania dla Narzeczonych i Wychowawczyń”.
Maria Kleniewska zmarła 10 września 1947 roku, została pochowana 3 dni później na cmentarzu we Wrzelowcu. Całe jej życie i działalność można odnieść do stworzonego przez nią hasła: „Żyć miłowaniem, prawdą i pracą”.
Opracowała – Jadwiga Religa dyrektor Muzeum Regionalnego w Kluczkowicach
Wszystkich chętnych do rozszerzenia wiadomości zachęcamy do lektury książek znajdujących się w zbiorach PBP :
np. Maria Kleniewska – Wspomnienia. Wydawnictwo Regionalne Towarzystwa Powiślan w Wilkowie nad Wisłą . Wilków 2002 rok, oraz innych ciekawych tytułów znajdujących się w bazie REGION.
