Międzynarodowy Dzień Pisarzy i Pisarek

| 3 marzec, 2024 |

Dziś 3 marca, czyli dzień, w którym pamiętamy nie tylko o czytaniu i naszych ulubionych książkach, lecz przede wszystkim o ich twórcach. Od 1984 roku na całym świecie celebruje się Międzynarodowy Dzień Pisarzy i Pisarek.

Święto to zostało po raz pierwszy wprowadzone w 1984 roku w Londynie przez międzynarodową organizację PEN Club (założone w 1921 roku w Londynie). Skrót nazwy klubu wywodzi się od angielskich słów „poet” (poeta), „essayist” (eseista) i „novelist” (powieściopisarz), które łączą się w słowie „pen”(pióro).

PEN Club w Polsce powstał w 1925 roku na wzór podobnych stowarzyszeń działających już we Francji, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Głównym inicjatorem powstania stowarzyszenia w Polsce był Stefan Żeromski. W idei tej pisarza wspomagali: Emil Breiter, Bolesław Gorczyński, Wacław Grubiński, Juliusz Kaden-Bandrowski, Stefan Krzywoszewski, Jan Lechoń, Jan Lorentowicz, Bronisława Neufeldówna, Edward Popoff, Józef Relidzyński i Leopold Staff. Stefan Żeromski pełnił również funkcję pierwszego prezesa PEN Clubu.
Światowy Dzień Pisarza ma na celu popularyzowanie literatury, obronę wolności słowa oraz zacieśnianie więzów między twórcami. Tego dnia często są organizowane wieczorki literackie i spotkania autorskie. Jako czytelnicy zapominamy, że pisanie to ciężka i często samotna praca. Autorzy spędzają samotne godziny przy biurku, żebyśmy potem mogli cieszyć się książką. Czasem poświęcają lata na pracę nad jedną historią. Najlepszy sposób na docenienie twórców to zagłębienie się w ich dzieła.

„Więc skąd się bierze fantastyczne pomysły? Kradnie się je. Kradnie się z rzeczywistości, która na ogół prześciga fantazję”

Terry Pratchett, „Kiksy klawiatury”

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Opolu Lubelskim

1 marca… Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

| 29 luty, 2024 |

„Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych ma być wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji niepodległościowych, za krew przelaną w obronie ojczyzny” – napisał w lutym 2010 r. prezydent Lech Kaczyński, który podjął inicjatywę ustawodawczą w zakresie uchwalenia tego święta. Ta idea, podtrzymana przez kolejnego prezydenta Bronisława Komorowskiego, została zrealizowana ustawą z 3 lutego 2011 r. O wprowadzenie tego święta ubiegał się również prezes IPN Janusz Kurtyka.

Temat Żołnierzy Wyklętych stał się szerzej znany dopiero na początku lat 90-tych XX wieku. Stało się to w dużej mierze dzięki wystawie „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”, przygotowanej w 1993 r. przez Ligę Republikańską na Uniwersytecie Warszawskim.

Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” przypada na 1 marca. Tego dnia w 1951 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie, zostali rozstrzelani przywódcy IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – prezes WiN ppłk Łukasz Ciepliński („Pług”, „Ludwik”) i jego najbliżsi współpracownicy: Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory i Karol Chmiel. Ich ciała komuniści zakopali w nieznanym miejscu.

Zachęcamy do wysłuchania kilku utworów:

Ślady wilczych kłów

Jedna chwila

Panie Generale

Niezłomni

Prawem wilka

Modlitwa dziewczyńska

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Opolu Lubelskim

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

| 21 luty, 2024 |

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego to święto ustanowione w czasie 30. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO 17 listopada 1999 roku i obchodzone corocznie 21 lutego.
Święto upamiętnia wydarzenia w mieście Dhace (obecnie stolica Bangladeszu), gdzie w 1952 roku pięciu studentów uniwersytetu zginęło podczas pokojowej demonstracji, w trakcie której domagali się nadania językowi bengalskiemu statusu jednego z dwóch języków urzędowych w Bengalu Wschodnim, należącym wówczas do Pakistanu. Oficjalnie rząd Pakistanu ogłosił bengalski językiem urzędowym w 1956 roku, po wielu latach sporów, a 21 lutego to obecnie święto narodowe w Bangladeszu.
Poza upamiętnieniem wymienionych wydarzeń, głównym przesłaniem międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego jest promocja wielojęzyczności oraz zwrócenie uwagi na chronienie różnorodności językowej, bezpośrednio związanej z problemem wymierania języków i kultur.

Dziś na świecie istnieje ponad 6 tysięcy żywych języków, choć w okresie największego zróżnicowania ludzkość używała około 13 tysięcy języków! Między XV a końcem XX wieku wymarła prawie połowa języków świata. Wśród 6 tysięcy języków używanych współcześnie większość to języki niszowe, którymi posługuje się od kilku do kilkunastu tysięcy osób. Mniej więcej 80 procent ludności świata porozumiewa się na co dzień w 80 językach dominujących, wśród których prym wiedzie chiński (dialekt mandaryński – ok. 1170 mln użytkowników), angielski (1135 mln), hiszpański (450 mln), hindi (400 mln) i arabski (350 mln). W ciągu ostatnich 70 lat zaprzestano używania ponad 200 języków, a proces ten przyspieszył na przełomie XX i XXI wieku na tyle, że do końca tego stulecia może zniknąć niemal połowa używanych języków. Unikatowe dziedzictwo lingwistyczne, kulturowe i antropologiczne zniknie z powierzchni Ziemi na zawsze.

W trosce o języki zagrożone UNESCO rozpoczęło program kontrolowania tego niekorzystnego zjawiska. W tym właśnie celu w 1996 roku opracowano po raz pierwszy Atlas Języków Zagrożonych, katalogujący informacje na temat 3000 języków używanych na świecie i zagrożonych wyginięciem. Katalog posługuje się pięciostopniową skalą zagrożenia, odzwierciedlającą stopień, w jakim dany język używany jest wśród członków społeczności. Wyróżnia po kolei:

1. języki zagrożone (unsafe) – czyli takie, którymi posługują się wśród najmłodszego pokolenia tylko niektóre dzieci lub większość dzieci, ale w bardzo okrojonym zakresie (umożliwiającym co najwyżej komunikatywność);

2. języki zdecydowanie zagrożone (definitely endangered) – językiem nie posługują się już w ogóle dzieci, jest używany przez pokolenie rodziców, dziadków;

3. języki poważnie zagrożone (severely endangered) – językiem posługuje się pokolenie dziadków lub pokolenie starsze od nich.

4. języki krytycznie zagrożone (critically endangered) – językiem posługuje się nieliczna grupa osób wśród najstarszego pokolenia;

5. języki wymarłe (extinct) – język nie jest już używany w ogóle.

Według szacunkowych danych UNESCO zagrożone języki używane są głównie: w Indiach (196), USA (192, gdzie są to narzecza plemion indiańskich), w Indonezji (147), Chinach (144), Meksyku (144) i Rosji (136).

Języki zagrożone w Polsce

Atlas Języków Zagrożonych wymienia w Polsce dziewięć języków zagrożonych wyginięciem: kaszubski, dolnosaksoński, białoruski, poleski, romski, rusiński, słowiński, wilamowski oraz jidysz. Najsilniej zagrożony jest należący do grupy języków zachodniogermańskich wymysiöeryś, czyli język wilamowski, którym posługuje się zaledwie około 70 starszych mieszkańców Wilamowic koło Bielska Białej. Wilamowski to język synkretyczny, który powstał z dialektów niemieckich, niderlandzkich i fryzyjskich dzięki potomkom holenderskich i niemieckich osadników, którzy osiedlili się w Wilamowicach w XIII wieku i stworzyli tam odrębną kulturę. Oryginalnego języka wilamowiczów można posłuchać tutaj. W 1945 roku zakazano używania języka wilamowskiego, ale zakaz ten uchylono w 1956 roku, wraz z osłabnięciem reżimu komunistycznego. Język wilamowski wykształcił nawet własną literaturę, a najbardziej znanym autorem jest Florian Biesik, który stworzył m.in. „Of jer wełt” („Na tamtym świecie”), poemat napisany na wzór „Boskiej Komedii” Dantego. O zachowanie języka i kultury wilamowickiej walczy Stowarzyszenie Na Rzecz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Miasta Wilamowice „Wilamowianie”.

Jedynym językiem zagrożonym, który prawnie posiada w Polsce status języka regionalnego, jest oczywiście kaszubski (kaszëbsczi jãzëk, kaszëbskô mòwa). Język regionalny to na terenie Europy odmiana języka rdzennego, który nie jest językiem mniejszości narodowej, jest natomiast blisko spokrewniony z językiem większości (językiem oficjalnym państwa), a historycznie rozwijał się równolegle do języka oficjalnego.
Obecnie kaszubski przeżywa renesans, od 2009 roku jest silnie rewitalizowany w związku z wprowadzeniem w życie wymogów Europejskiej karty języków regionalnych i mniejszościowych. Pojawiły się dwujęzyczne nazwy miasteczek, witryn, powstało kaszubskie radio, wydaje się książki i czasopisma, a nawet odprawia liturgię w kościołach po kaszubsku. Ponad 10 000 osób uczy się języka kaszubskiego w kilkudziesięciu szkołach, od 2005 roku można zdawać z kaszubskiego maturę, a od 2009 roku Uniwersytet Gdański oferuje możliwość studiowania specjalizacji – nauczanie języka polskiego oraz wiedzy o języku i kulturze kaszubskiej.

Nie każdy język zagrożony wymarciem miał tyle szczęścia, np. język Łemków, uznawanych w Polsce za mniejszość etniczną trafił zaledwie do nauczania w kilku szkołach w 2001 roku, mimo że Spis Powszechny z 2011 roku wykazał, że w Polsce językiem łemkowskim w kontaktach domowych posługuje się około 7 tysięcy osób.

Jeśli nie będziemy dbać o zachowanie języków rdzennych, ogołocimy bezpowrotnie część naszej kultury i różnorodność świata.

„A nade wszystko szanuj mowę twą ojczystą. Nie znać języka swego – hańbą oczywistą”.
– Franciszek Ksawery Dmochowski

Walentynki z książką

| 14 luty, 2024 |

Istnieją książki, w których można się zakochać od pierwszego zdania… pierwszej strony, pierwszego rozdziału…

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Opolu Lubelskim zachęca do romansu…z Książką

Miłość do książek – jedyna, która nie złamie Ci serca