19 KWIETNIA – 16 MAJA 1943 R.
POWSTANIE W GETCIE WARSZAWSKIM
Getto warszawskie to wydzielona przez Niemców podczas II wojny światowej, otoczona murami część miasta, w której zmuszeni byli zamieszkać jej żydowscy mieszkańcy. Na obszarze ok. 307 hektarów przebywało ok. 450 tysięcy osób. Getto istniało od 16 listopada 1940 do 16 maja 1943 roku.
Plany niemieckie, co do przebywającej w getcie ludności, nie były początkowo jasne. Panujące w getcie przeludnienie, głód, złe warunki sanitarne i szerzące się choroby zakaźne były przyczyną ogromnej śmiertelności mieszkańców. Oblicza się, że w latach 1940 – 1942 zmarło w getcie ok. 100 tysięcy osób.
W lipcu 1942, po podjętej na konferencji w niemieckim miasteczku Wannsee decyzji o zagładzie europejskich Żydów, Niemcy rozpoczęli w warszawskim getcie tak zwaną Wielką Akcję Likwidacyjną. W jej wyniku wywieziono do obozu śmierci w Treblince ok. 300 tysięcy osób.
Po Wielkiej Akcji Likwidacyjnej pozostało w getcie około 60 tysięcy osób. Do drugiej akcji wysiedleńczej doszło w styczniu 1943 roku. Wywołała ona pierwszy opór zbrojny w getcie: bojowcy pod dowództwem Mordechaja Anielewicza zaatakowali konwój niemiecki, prowadzący Żydów na Umschlagplatz – miejsce skąd odchodziły transporty do Treblinki. 19 kwietnia 1943 roku oddziały niemieckie wkroczyły do getta w celu dokonania jego ostatecznej likwidacji. Niespodziewanie dla siebie napotkali opór żydowskich bojowców, którzy zmusili wojska niemieckie do poddania się.
W powstaniu w getcie warszawskim wzięli udział członkowie dwóch organizacji: Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego. Siły bojowców liczyły około 1000 – 1500 osób, nie będących żołnierzami i słabo uzbrojonych. Po stronie niemieckiej stanęło 2000 żołnierzy dysponujących pojazdami pancernymi i bronią chemiczną. Mimo znaczącej przewagi niemieckiej bojowcy bronili się prawie miesiąc. Za dzień zakończenia powstania w getcie przyjmuje się 16 maja 1943 roku, kiedy to na rozkaz kierującego niemieckimi siłami Jürgena Stroopa, wysadzono w powietrze Wielką Synagogę stojącą przy ulicy Tłomackie.
Zgodnie z raportem Jürgena Stroopa, w getcie warszawskim podczas powstania przebywało ok. 56 tys. Żydów. Blisko 7 tys. z nich Niemcy zamordowali na miejscu, a niemal 7 tys. wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Z kolei ok 6 tys. Żydów zginęło w trakcie walk. Niemal 36 tys. pozostałych wywieziono do obozów pracy i koncentracyjnych na terenie Generalnego Gubernatorstwa.
Powstanie w getcie warszawskim było pierwszym zbrojnym żydowskim powstaniem miejskim w okupowanej Europie. Było także jednym z dwóch powstań, które wybuchło podczas II wojny światowej w Warszawie. Tym drugim było Powstanie Warszawskie z 1 sierpnia 1944 roku.
ŁĄCZY NAS PAMIĘĆ
