Jan Alojzy Matejko – ur. 24 czerwca 1838 r. w Krakowie, zm. tamże 1 listopada 1893 r. – polski malarz, twórca obrazów historycznych i batalistycznych, historiozof. Był autorem ponad trzystu obrazów olejnych oraz kilkuset rysunków szkiców. Jeden z najwybitniejszych malarzy w historii.
Tajemnicą popularności artysty jest nie tylko kunszt wykonania prac, Matejko był zafascynowany gotycką rzeźbą Wita Stwosza i późnorenesansowymi artystami włoskimi. Obrazy są kadrowane, spiętrzone i przepełnione namiętnością. Artysta komponował wielopostaciowe sceny, często rozwinięte panoramicznie. Jego dzieła przenikała silna ekspresja na granicy patosu, wyrafinowana aranżacja całych scen, dynamika linii konturu, intensywne barwy oraz pełne ekspresji rysy fizjonomiczne i psychiczne.
Malarstwo Matejki charakteryzowały precyzja konturu, dbałość o szczegóły oraz wygładzona powierzchnia malarska, uzyskana dzięki oszczędnemu zakładaniu farb. Z upływem czasu artysta nadawał osobiste cechy postaciom i portretował ich zmienne reakcje psychiczne, aby pogłębić dramaturgię przedstawianych scen.
W tym roku przypada 185. rocznica urodzin i 130. rocznica śmierci najwybitniejszego i powszechnie cenionego polskiego malarza Jana Matejki. Jan Matejko konsekwentnie realizował misję artysty i reprezentował postawę obywatelskiej służby na rzecz narodu. Jego celem było ukazanie w dziełach sztuki przyczyn upadku I Rzeczypospolitej oraz przypomnienie o chlubnej przeszłości i dawnej potędze kraju. W ten sposób chciał przekonać Polaków żyjących pod zaborami o wartości ich kulturowego dziedzictwa i podtrzymać dążenia na rzecz odzyskania niepodległości. Twórczość Jana Matejki stała się sławna dzięki obrazom historycznym, a do jego najważniejszych dzieł należą: Rejtan – upadek Polski (1866), Unia Lubelska (1869), Batory pod Pskowem (1872), Bitwa pod Grunwaldem (1878), Hołd Pruski (1882), Sobieski pod Wiedniem (1883), Kościuszko pod Racławicami (1888), Konstytucja 3 Maja (1892), Śluby Jana Kazimierza (1893), cykl „Dzieje cywilizacji w Polsce”(1888-1889). Artysta jest również autorem kilku tysięcy rysunków i akwarel. W 1860 roku wydał dzieło „Ubiory w Polsce”, w którym przedstawił polski strój historyczny od 1200 do 1795 roku. W 1884 roku wykonał rysunkowe projekty malowideł do cyklu „Dzieje cywilizacji ludzkości” dla Politechniki Lwowskiej, a w 1892 roku ukończył „Poczet królów i książąt polskich”. Artysta interesował się także zagadnieniami związanymi z konserwacją zabytków Krakowa. Brał udział w pracach Komitetu Odbudowy Wawelu, restauracji Sukiennic oraz Kościoła Mariackiego, dla którego w latach 1889-1891 zaprojektował polichromię – jedno z najwybitniejszych dzieł polskiego malarstwa monumentalnego.
